زندگینامهي دكتر حسين محمدزاده صديق
دکتر حسین محمدزاده صدیق، استاد زبان و ادبیات فارسي، عربی و ترکی در سال 1324 در شهر تبريز چشم به جهان گشود. ایشان نبيرهي آقا ميرعلي سرخابي – صاحب كتاب ربيع الشّريعه و باني مسجد آقا ميرعلي در محلهي سرخاب تبريز- هستند. دكتراي خود را در رشتهي ادبيات تطبيقي اسلامي (تركي- فارسي – عربي) در سال 1362 از دانشگاه استانبول اخذ و سالها به عنوان استاد مراكز تربيت معلم تهران تدريس كردهاند و در رشتههاي مختلف ادبيات فارسي دورهي اسلامي، زبان و ادبيات تركي، متون اوستايي، متون پهلوي، زبانشناسي، هنر و زيباييشناسي، كتيبههاي تركي باستان، متون تركي تورفان، فولكلور و ادبيات شفاهي تدريس و تحقيق كردهاند. از تأليفات علمي ايشان تا كنون بيش از يكصد عنوان كتاب و پانصد عنوان مقالهي علمي در داخل و خارج كشور چاپ و منتشر شده است. از آن ميان، كتابهاي: عاشيقلار، مسائل زبانشناسي ايران، واقف شاعر زيبايي و حقيقت، در شناخت هنر و زيبايي، مسائل ادبيات نوين ايران، آثاري از شعراي آذربايجان، سايالار (كهنترين سرودهاي آذربايجان)، هفت مقاله پيرامون فولكلور و ادبيات آذربايجان، حديث اربعين مولانا فضولي، رند و زاهد، ديوان تركي و فارسي حكيم سيد ابوالقاسم نباتي، سيري در اشعار تركي مولوي، ديوان غريبي، يوسف و زليخاي فردوسي، قارا مجموعهي شيخ صفيالدين اردبيلي، ديوان تركي سيد عظيم شيرواني، ديوان تركي و فارسي مولانا محمد فضولي، برگزيدهي متون نظم تركي، آثار آخوندزاده، رسالهي اخلاقيه، سه سنگياد باستاني، مطلعالاعتقاد في معرفة المبدأ و المعاد و . . . را ميتوان نام برد كه بسياري از آنها در كشورهاي همجوار نيز ترجمه و چاپ شده است.
استاد از سال 1369 با استفاده از امكانات مؤسسهي اطلاعات، هفتهنامهي «سهند» را براي برادران مسلمان قفقازيه به زبان تركي منتشر ساختند. از سال 1370 تدريس متون ادبيات تركي را در دانشگاههاي تهران و شهرستانها به عهده گرفتند. ایشان در اغلب كنگرههاي جهاني ايرانشناسي داخل و خارج دعوت شده و سخنراني كردهاند. از آن جمله: كنگرهي جهاني زبانهاي تركي در دانشگاه استانبول، هفتمين كنگرهي نويسندگان جمهوري آذربايجان، كنگرهي بينالمللي نظامي گنجوي در تبريز، كنگرهي خواجو در كرمان، كنگرهي ابن سكّيت در اهواز، كنگرهي كتيبه و متون در شيراز، كنگرهي حكيم جهانگير خان قشقايي در بروجن اصفهان و . . .
در سال 1369 تحت نظر و ويراستاري ايشان بيش از سيصد عنوان كتاب مذهبي به قصد گسترش معارف شيعي در بنياد بعثت به زبان تركي در تهران چاپ شده است كه از آن ميان ميتوان به اين كتابها اشاره كرد: ترجمهي قرآن، ترجمهي نهجالبلاغه، تشريح و محاكمه در تاريخ آل محمد (ص)، احكام اسلام، اسرار نماز، احاديث شيعه، شهداء فضيلت، سيرهي ائمه (14 جلد)، اصول عقايد (5 جلد) اخلاق در اسلام و . . .
پنج كتاب از ايشان، در سال 1388 چاپ شده است: «ديوان اشعار سيد عمادالدين نسيمي»، «ديوان اشعار بايرك قوشچو اوغلو»، « ديوان اشعار حكيم هيدجي»، «ديوان اشعار ظفر اردبيلي»، «ديوان اشعار مسيحي».
همچنين اكنون سرپرستي تأليف « دايرة المعارف آذربايجان» را به عهده گرفتهاند و مشغول اتمام كتابهاي: «فرهنگ تركي به فارسي» خويش و «گنجواژهي نوايي يا سنگلاخ» هستند.
ايشان مترجم آثار حضرت امام خميني (ره) به تركي نيز هستند و «وصيتنامه»، توحيده چاغري (نامه به گرباچف)، پدر اي علمدار مكتب منظوم (سيد احمد خميني) و اشعار امام را به طور منظوم ترجمه كردهاند كه از سوي دفتر نشر آثار امام چاپ شده است. از سال 1364 نيز مترجم رسمي قوهي قضائيه هستند و بسياري از اسناد قضايي جمهوري اسلامي ايران با كشورهاي جمهوري آذربايجان و تركيه را براي قوهي قضائيه ترجمه كردهاند.
روزشمار زندگي
4/15/1324- تولد در محلهی سرخاب تبریز.
1336- آغاز به سرودن شعر.
1338- آشنایی با مرحوم محمد حسین برهانی و شاگردی در محضر ایشان. فراگیری زبان اوستایی به صورت خودآموز.
1339- ورود به دانشسرای مقدماتی تبریز و تحصيل آزاد در حوزهي علميهي تبريز و تلمذ در محضر آقا ميرزا غلامحسين هريسي و آثار ميرزا عمران آقا تبريزي.
1340- تلمذ در محضر مرحوم علی اكبر وقایعی «مشكات تبریزی».
1342- اعزام به روستاهای هریس جهت معلمی.
1343- آشنایی با مرحوم عبدالصمد امیر شقاقی و تلمذ در محضر ایشان.
1344- شروع به تالیف و ترجمه از جمله: ترجمهی بعضی از بخشهای گاثههای زرتشت به صورت شعر فارسی و به دنبال آن، نگارش چند مقاله در نقد آثار پورداود. نگارش مقالهی «میترا و جشن مهرگان» در یكی از شمارههای فصلنامهی ادارهی كل فرهنگ آذربایجان شرقی.
1345- ارسال مقاله و شعر به مطبوعات تهران.
1346- همكاری در انتشار نشریه «آدینه» در تبریز.
1346- گردآوری فولكلور آذربایجان. آشنایی با مرحوم استاد حبیب ساهر. تالیف كتاب «سایالار سرودهای كهن مردم آذربایجان».
1347- انتشار هفتهنامهی «هنر و اجتماع» در تبریز. سرودن منظومهی صمد بهرنگی. همكاری با مجلهی وحید در تهران و انتشار مقالهی «داستانهای دده قورقود».
1348- ارسال مطالب در موضوع فولكلور آذربایجان به احمد شاملو و همكاری درانتشار هفتهنامه خوشه.
1348- ادارهی صفحهی شعر و ادب آذری در مجلهی امید ایران. تالیف و نشر كتاب «روباهنامه».
1349- اعزام به اردبیل. دستگیری از سوی ساواك و حبس و محكومیت و تعلیق ازخدمت دولتی.
1350- اخذ درجهی لیسانس در رشتهی زبان و ادبیات فارسی پس از چند سال تعلیق.
1351- مهاجرت به تهران. اتشار كتاب «واقف شاعر زیبایی و حقیقت».
1352- اشتغال موقت در رادیو و تلویزیون به عنوان تهیه كننده.
1352- انتشار كتابهای عاشیقلار، تاریخ آذربایجان، مسائل ادبیات نوین ایران، مسائل ادبیات دیرین، گزیدهی آثاری از شعرای آذربایجان و ... .
1353- ورورد به مقطع فوِق لیسانس رشتهی كتابداری دانشگاه تهران. انتشار كتابهای: مقالات تربیت، مسائل زبانشناسی ایران، نظامی شاعر بزرگ آذربایجان و ... .
1354- كشف نمایشنامههای میرزا آقا تبریزی، ترجمهی منظومهی آرزی و قمبر از حبیب ساهر، تدریس در هنرستان، اشتغال در انتشارات امیركبیر، انتشار كتاب زندگی و اندیشهی نظامی.
1355- انتشاركتابهای: فلسفهی تكاملی، انقلاب بورژوازی در انگلستان.
1356- تاسیس انتشارات دنیای دانش و انتشارات شبتاب.
1357- انتشار كتاب كیچیك شعرلر. تاسیس مجلهی یولداش. تاسیس جمعیت فرهنگ آذربایجان.
1358- سفر به تركیه. ثبتنام در دانشگاه استانبول و تحصیل در مقطع دكترای زبانشناسی تركی.
1359- تاسیس و انتشار ماهنامهی «انقلاب یولوندا». شركت در مجمع عمومی شورای كتاب كودك.
1360- موفقیت در دوره دكترای زبانشناسی تركی و انتقال موضوع رساله به گروهادبیات خاورمیانه. انتشار سفرنامهی باكو و كتاب «باكی لوحهلری».
1361- سفر به بلغارستان به دعوت دانشگاه صوفیه.
1362- اخذ درجهی PH.D. از گروه ادبیات خاورمیانه دانشكدهی ادبیات دانشگاه استانبول و بازگشت به كشور، تاسیس فصلنامهی «یئنی یول».
1363- انتشار بولتن تركی. عضویت در هیئت علمی مراكز تربیت معلم شهر ری.
1364- اشتغال با عنوان مترجم رسمی زبان تركی استانبولی قوهي قضائيه و تأسیسدارالترجمهی رسمی.
1365- مراجعه به سازمان لغتنامه دهخدا و پیشنهاد چاپ فرهنگ تركی به فارسی. شركت در كنگرهی بزرگداشت «علامه طباطبایی» در تبریز.
1366- شركت در كنگرهی «حافظ».
1368- شروع به ترجمهی آثار امام خمینی: ترجمه دیوان اشعار، وصیتنامه، نامههای عرفانی، اشعار عرفاني و ... . درخواست جهت تدریس در دانشكدهی امور اقتصادی وابسته به وزرات امور اقتصادی.
1369- تاسیس هفتهنامه سهند. انتشاركتب علمی- مذهبی از طریق بنیاد بعثت و چاپ كتابهاي: معادشناسي، خداشناسي، پيغمبرشناسي، چهل حديث از پيامبر (ص)، حضرت فاطمه (س)، امام موسي كاظم (ع)، امام جعفر صادق (ع)، امام محمد تقي (ع)، امام علي النقي (ع)، امام حسن عسكري (ع) و حضرت مهدي (عج) هامي اوچون اخلاق، هامي اوچون اسلام و . . . به زبان تركي. كمك به تاسیس هفتهنامهی اسلامی بیرلیك در سازمان تبلیغات اسلامی. شركت در تاسیس مجلاتتركی این دوره. شروع به تشكیل كلاسهای تركی در دانشگاههای تهران. درخواست دانشكدهی علوم انسانی دانشگاه تبریز جهت نگارش مقالهای دربارهی مرحوم میرزا جعفر سلطانالقرایی.
1370- تشكیل همایش بزرگداشت شهریار در دانشگاههای شهید بهشتی و تربیت معلم. شركت دركنگرههای: ابن سكیت و معرفی خطیب تبریزی شارح آثار ابن سكیت، بررسی ادبیات انقلاب اسلامی، فردوسی. شركت در مراسم بزرگداشت مقام معلم.
1371- شركت در كنگرهی «نظامی گنجوی» در تبریز.
1372- شركت در كنگرهی «كتیبه و متون» و معرفی كتیبههای باستاني. شركت در كنگرهی سیدابوالقاسمنباتی و انتشار دیوان نباتی در دو جلد تركی و فارسی. انتشار «یوسف وزلیخا»ی فردوسی.
1373- بازنشستگی از تربیت معلم. عضویت هیئت علمی در دانشگاه آزاد رودهن. تشكیل همایششعر و ادب در رودهن. آغاز قرائت نسخهی خطی اشعار «مسیحی» و چاپ همزمان در هفتهنامه سهند.
1374- شركت در كنگرهی خواجو در كرمان. انتشار كتاب متون نظم و نثر. شركت در كنگرههای: بزرگداشت شیخ شهابالدین محمود اهری، بررسی اندیشههای اوحدی مراغهای، خواجوی كرمانی، بازشناخت سبك آذربایجانی و حضور در سمینار «لالای، نازلاما و بوی اوخشاما».
1375- عضویت در هیئت علمی در دانشگاه آزاد زنجان.
1376- عضویت در هیئت علمی در دانشگاه سوره. انتشار كتاب درسی «رسالاتموسیقی» و «متون ادبی هنر». شركت در سمینارهای «یادوارهی اختر چرخ ادب، پروین اعتصامی»، شصت و سومین برنامهی «در جرگهی عشاق» ویژهی شعرو موسیقی تركمن، دومین همایش گستردهی طنز مؤسسهی آموزش عالی سوره.
1377- دعوت از سوی دانشجویان آذربایجانی دانشگاههای مختلف كشور برایتدریس درس تركی. قبول ریاست كتابخانهی علامه طباطبائی. سخنرانی در كنسرت پژوهشی- آموزشی با موضوع «غربت قشقایی». سفر به اصفهان جهت قرائت چرمنوشتهی فرمان مولای متقیان علی (ع) در كاخ موزهی چهلستون.
1378- شركت در كنگرهی بزرگداشت «حكیم جهانگیرخان قشقایی» در بروجن (كهكیلویه و بویراحمد). انتشار كتاب شعر «زنگان لوحهلری». دعوت از سوی دانشكدهی ریاضی دانشگاه تبریز برای تدریس درس تركی. قبول دعوت دانشگاه صنعتی اصفهان برای تدریس.
1379- قبول مسئولیت ادارهی كتابخانهی بنیاد حكمت و فلسفه. قبول مسئولیت كمیتهی علمی پژوهشی كنگرهی جهانگیرخان قشقایی. انتشار كتاب «یادمانهای تركیباستان». قبول دعوت از سوی دانشگاههای تهران و همدان و اصفهان و كردستان برای سخنرانی.
1380- پیشنهاد تاسیس بنیاد آذربایجان شناسی. انتشار كتاب «قارامجموعه». سفرعلمی به باكو به دعوت آكادمی جمهوری آذربایجان. اخذ درجهی پروفسوری. عضویت در سازمانانسیكلوپدی آذربایجان با عنوان مشاور علمی عالی. ادامهی تدریس دردانشگاهها. شركت در سمینار «یادمان شهریار» در دانشكدهی تربیت دبیر مهدیشهر.
1381- تدریس در دانشگاههای همدان، تبریز و اصفهان، تصحیح، تعلیق و نشر متن علمی «گلشنراز به روایت شیخ ولی» و «دیوان غریبی تبریزی». شركت در اولین سمینار موسیقی آذربایجان در اردبیل. آغاز تدوین و تصحیح كتاب ارزشمند مثنوی «معنوی خفیه» در چهل هزار بیت.
1382- آغاز قرائت، تصحیح و تدوین كتاب «سنگلاخ» اثر میرزا مهدیخان استرآبادی.
1383- تدریس در دانشكدهی ابوریحان دانشگاه تهران. چاپ كتاب گرانسنگ «دیوان لغات الترك».
1384- چاپ دیوان اشعار «ملا محمد فضولی».
1385- آغاز تدوین و تصحیح دیوان اشعار «سید عمادالدین نسیمی». چاپ دوم دیوان اشعار «سید ابوالقاسم نباتی» (ویرایش جدید).
1386- شركت در همایش «پیامبر اسلام و انسان معاصر» در دانشگاه علامه طباطبایی. تصحیح و تدوین كتابهای: كلیات اشعار استاد، قاعدهی زبان ، قواعد زبان ، بهسرودههای زرتشت، آناما هدیه (چاپ جدید).
1387- شركت در كنگرهی «تبیین اندیشههای مختومقلی فراغی» و كنگرهی «تاریخ آناطولی» در شهر باتمان از توابع شهر دیاربكر تركیه. چاپ كتابهای: دیوان سید عظیم شیروانی، سه سنگیاد باستانی، برگزیدهی متون نظم ، قارامجموعه (با اضافات).
1388- چاپ کتابهاي: ديوان اشعار ملاپناه واقف، ديوان اشعار سيد عمادالدين نسيمي، محاكمت اللغتين اميرعليشير نوايي، خلاصهي عباسي (خلاصهي فرهنگنامهي بزرگ سنگلاخ)، ديوان اشعار حكيم هيدجي، ليلي و مجنون ملا محمد فضولي، عروض در شعر ، ضروب امثال تركيه، حلب لوحهلري، خزهللر.
كتابهای منتشر شدهی استاد به شرح زیر است: