راهنمای نوشتار درست ترکمنی (با الفبای لاتین و عربی)/ ویرایش مرداد 92

• 

مشخصات

مجموعه: کتابخانه

منتشر شده در جمعه, 23 فروردين 1392 11:27

تعداد بازدید: 2795

نوشته‌ی: محمود عطاگزلی

 

نخستین نشر الکترونیکی: فروردین 1385

دومین نشر الکترونیکی: تیر 1391

سومین نشر الکترونیکی:

مرداد  1392/ با صفحه‌بندی جدید توسط یاشار نیازی (خدمات مهندسی گنبد کامپیوتر) با جلد رنگی

 

 

نوشتار واحد تركمنی، مقوله‎ای است كه این روزها بسیار بر سر زبان‎ها افتاده است.

نوشتار ترکمن‌های ایران به الفبای عربی-فارسی انجام می‌گیرد و به دلیل دور افتادن از نوشتار قدیمی، نسل جدید با آشفتگی شدیدی در نوشتار خود مواجه شده‌اند. 

برای مثال برای کلمه‌ی «اسب» at می‌توان نوشتارهای زیر را نمونه آورد:

آت، آط، عط.

واژه‌ی دو حرفی (at) به سه نوع دیده می‌شود و این حکایت از وخامت وضع نوشتاری ترکمنهای ایران دارد.

 ترکمنهای ایران از دو میراث خود دور افتاده‌اند: 1- میراث مکتوب قدیمی (خط عربی-فارسی) که برای خود قواعد نوشتاری داشت. 2- اصول نوشتاری کنونی ترکمنستان که منطبق با زبان کنونی ترکمنی است.

ترکمن‌ها در ایران به خط عربی-فارسی می‌نویسند و پیروی نکردن از دو میراث مورد اشاره و نیز عدم انطباق آن با اصول نوشتار کنونی ترکمنستان سردرگمی نوشتاری برای ترکمنهای ایران را به همراه داشته است.     

در تركمنستان، پس از استقلال این كشور، الفبای لاتین استفاده می‌گردد و این در حالی است که ما شاهد تغییر الفبای این کشور از عربی به لاتین (۱۹۲۸ م.) و دگر بار از لاتین به سریلیک (۱۹۴۰ م.) و بار دیگر از سریلیک به لاتین (۱۹۹۱ م.) بوده‌ایم.

الفبای لاتین تركمنی و دیگر ملل ترك‌زبان همچون ترك‎های تركیه و آذری در موارد جزئی با توجه به ویژگی‌های زبانی این ملل از هم تفاوت دارد.

***

در درس‌های ارایه شده برای نوشتار درست ترکمنی، از الفبای رسمی تركمنستان استفاده خواهیم كرد و در معادل‌های آن از الفبای عربی-تركمنی مورد استفاده در نشریات یاپراق‏، صحرا و ... بهره خواهیم برد.

الفبای عربی- تركمنی مورد استفاده در این کتاب، الفبایی است كه توسط استاد مرحوم دكتر حمید نطقی با نام «املاء قلاووزو» (یازی قایدالاری) در نشریه پربار «وارلیق» (شماره 91، 92 آذر و دی 1365) ارایه شده است. این الفبا توسط نگارنده، در کتاب‌ها‌ی «الفبای پیشنهادی تركمن (انتشارات یاغتی، 1369)[1] و خودآموز تركمنی (الفبا، خط و تلفظ صحیح) (انتشارات حاج طلایی، 1372) تقدیم جامعه‎ی فرهنگی تركمن‎های ایران شد و اكنون به مرحله‎ای رسیده است كه بغیر از سه حرف (اوْ/o) و (ای/ y) و (غ در اول كلمه) تقریبا تمامی مسایل دیگر این الفبا حل شده است.[2]

 

از همان سال‎ها، ویرایش و تصحیح خط عربی-تركمنی كتب منتشره استاد مراددوردی قاضی و بیشتر نویسندگان و شاعران تركمن صحرا به عهده اینجانب گذارده شد[3].

آموزش این الفبا در نشریات صحرا و یاپراق در چندین شماره چاپ گردید كه مجموعه آن آموزش‎ها در سایت‌های مختلف ترکمنی نیز آورده شده است.

این کتاب که جهت آموزش ویرایش و نوشتار صحیح تركمنی به خط عربی و لاتین تركمنی تألیف یافته است، نخستین بار در فروردین ۱۳۸۵ به صورت الکترونیکی در سایت دانشجویان و دانش‌آموختگان ترکمن‌های ایران منتشر شد و اکنون برای بار دوم برای استفاده عموم در سایتهای مختلف قرار می‌گیرد.

 تیرماه 1391

گنبدکاووس

محمود عطاگزلی

 

[1] آنه محمد بیات در یادداشتهای روزشمار مناسبت‌های مختومقلی نوشته است: «21/2/69 جمعه ـ آق‌توقای: مراسم بزرگداشت مختومقلی فراغی در آق‌توقای توسط هیئت امنا با اطلاع رسانی اندك برگزار شد. ... در آن مراسم محمود عطاگُزلی به صورت محفلی در خصوص رسم‌الخط تركمنی با حضور شاعران و نویسندگان بحث و الفبای پیشنهادی خود را در این خصوص بین صاحب‌نظران توزیع كرد. كتابچه تدوینی عطاگُزلی توسط كتابفروشی یاختی به همت حاج نورجان آق تكثیر شده بود.»

[2] برای اطلاعات بیشتر می‎توانید به مصوبه‎ی سمینارهای كلاله و بندرتركمن (سال 1383) با عنوان «رسم الخط رسمی زبان تركمنی و بعضی قواعد نوشتاری آن» مراجعه نمایید.

[3]  این كتاب‎ها عبارتند از:

-نمازینگ دستورلاری (بأش وقت نماز اوقالماغینگ طریقه‎سی)، مراددوردی قاضی، نشر قابوس، 1373، وزیری، 30 ص.

-ادبی میراث (1)، ، مراددوردی قاضی، نشر قابوس، 1376، وزیری، 184 ص.

- ادبی میراث (2) و مختومقلی‎نینگ چاپ بولمان شعرلاری، ، مراددوردی قاضی، نشر قابوس، 1376، وزیری، 184 ص.

-گركزلرینگ تاریخچه‎سی، مایا صفروا، نشر قابوس، 1376، رقعی، 13 ص.

-ایلیمه سوغات (دفتر شعر)، بای محمد قلیچی، مقدمه و ویرایش محمود عطاگزلی، انتشارات گلنشر مشهد، وزیری، 96 ص.

-خودآموز تركمنی (مكالمه)، مراددوردی قاضی، گنبدقابوس، نشر قابوس، 1372، وزیری، 120 ص.

-سیرت حضرت رسول(ص)، مراددوردی قاضی، نشر قابوس، 1377، رقعی، 38 ص.

-یورك پایاماسی (برگزیده اشعار كریم قربان نفس)، به كوشش مراددوردی قاضی و محمود عطاگزلی، انتشارات ایل آرمان، 1380، رقعی، 120 ص.

-روباغی‎لار (رباعیات آمان گلدی آمان)، به كوشش قربان صحت بدخشان، انتشارات ایل آرمان، 1382، وزیری، 115 ص.

-استادیم خلق (دفتر شعر)، تقان مراد هلاكوئی، انتشارات ایل آرمان، 1380، رقعی، 40 ص.

-دیوان مسكین قیلیچ، چاپا تاییارلانان‎لار حاج مراددوردی قاضی و محمود عطاگزلی، انتشارات عشق دانش، 1384، وزیری، 155 ص.

-نماز اوقالماغینگ طریقه‎سی، تاییارلانلار حاج مراددوردی قاضی و قربان محمد قاضی، انشارات گلنشر، رقعی، پاییز 1379.

-تركمن گلین قیزلارینگ شاهیرانا دؤره‎دیجیلیگی، چاپا تاییارلارن عبدالمجید پورقاز، وزیری، 1374.

-مجموعه اشعار مختومقلی فراغی (دفتر اول)، گروه بررسی اشعار بندرتركمن (مشهدقلی قزل، غفور خوجه، عبدالصالح پاك، تنقرقلی یلقی)، انتشارات عصر، جیبی، 1379.

-زهره و طاهر، ملانفس، به كوشش حاج مراددوردی قاضی، انتشارات عشق دانش، وزیری، 1382.

-داستان یوسف و احد، قربانعلی معروفی، به كوشش مراددوردی قاضی، ویراستار محمود عطاگزلی، انتشارات جلوه، وزیری، 1377.

-محمدولی كمینه نینگ دیوانی، چاپا تاییارلان، حاج مراددوردی قاضی، ویرایش محمود عطاگزلی، نشر قابوس، وزیری، 1377.

-بهشت نامه، دولت محمد آزادی، به كوشش مراددوردی قاضی، ویرایش محمود عطاگزلی، انتشارات گلنشر، وزیری، 1378.

-دیوان قربان دوردی ذلیلی، چاپا تاییارلان مراددوردی قاضی، ویرایش محمود عطاگزلی، انتشارات گلنشر، 1379.

-گیجه‎لر (سایلانان قوشغولار)، ستار سوقی و ابراهیم بدخشان، رقعی، 1379.

-سیری در ادبیات شفاهی تركمن، تحقیق و تالیف قربان صحت بدخشان، رقعی، 1379.

-یورك بوُقجام (قوْشغوُلار)، بهمن مرادی، انتشارات ایل آرمان، رقعی، 1380.

-محتاجی (سایلانان اثرلر)، چاپا تاییارلان حاج مراددوردی قاضی، ویراستار محمود عطاگزلی، انتشارات عشق دانش، وزیری، 1382.

-انه دیل (دفتر شعر)، منصور طبری، انتشارات ایل آرمان، 1382، رقعی، 1382.

-تركمن‎لرینگ تاریخی، حاج عبدالغفور آهنگری، به كوشش حاج كریم آهنگری، انتشارات ایل آرمان، 1382.

-بوْز داغیم (دفتر شعر)، ناصر رهنما، انتشارات ایل آرمان، رقعی، 1382.

-قاضی نامه (مجموعه اشعار در باره استاد مراددوردی قاضی)، سؤزباشی: مرحوم قربان گلدی آهون‎بر، به كوشش انجمن شعر تركمنی گنبد، نشر قابوس، 1382.

-شوْردان تاپیلدی (قوشغولار و ادبی سؤزلر)، تاقی پورمند (سرخوش)، ویرایش محمود عطاگزلی، انتشارات ایل آرمان، 1383، رقعی، 320 ص. (به الفبای عربی و لاتین تركمنی).

-گؤراوْغلیٛ اپوْسی، به کوشش: ارازمحمد سارلی، ویرایش محمود عطاگزلی، انتشارات مختومقلی فراغی، 1050 ص، رقعی، چاپ اول،1386.

dir=/p

RTL